Ulusal Hesaplar Sistemi’nde tahmin edilen temel büyüklüklerin en önemlisi ve odak noktası Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’dır (GSYH). GSYH, bir ülkedeki belirli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerden dolayı oluşan katma değere ilişkin standart bir ölçüdür. GSYH üç yöntemle hesaplanmaktadır:

1. Üretim yöntemi
2. Harcama yöntemi
3. Gelir yöntemi

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, üretim yöntemiyle, bir ekonomide yerleşik olan üretici birimlerin belli bir dönemde, ekonomik faaliyetleri sonucu yaratmış oldukları tüm mal ve hizmetlerin değerleri toplamından bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan girdiler toplamının düşülmesi sonucu elde edilen değerdir.

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, harcama yöntemiyle, bir ekonomide belli bir dönemde tüketime ve yatırıma yönelik harcamalar ile ihracat, ithalat farkından oluşur. Bu yöntemin ana bileşenleri, hane halklarının nihai tüketimi, devletin nihai tüketimi, sabit sermaye yatırımları ve net mal ve hizmet ihracatıdır.

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, gelir yöntemiyle, ekonomideki üretici birimlerin elde ettiği maaş, ücret gelirleri, işletme karı ve devletin elde ettiği çeşitli vergi gelirlerinden oluşur. Her faaliyet kolunda mal ve hizmet üretim sürecinde yer alan üretici birimlerin üretim faktörlerine ödedikleri değerlerin toplamıdır.

Türkiye İstatistik Kurumu’nda GSYH hesaplamaları üretim, harcama ve gelir yöntemlerinin her üçü de kullanılarak yapılmaktadır. GSYH tahminlerinde kullanılan temel yöntem (hesabın ilk yapıldığı, daha sonra diğer hesapların buna göre dengelendiği), üretim yöntemidir. GSYH, cari fiyatlarla ve Laspeyres zincirlenmiş hacim endeksleriyle hesaplanmaktadır.

Cari fiyatlarla GSYH, hesaplama döneminde piyasada geçerli olan fiyatlarla yapılan hesaplamadır.

Zincirlenmiş hacim endeksleriyle GSYH, üretimdeki değişimin daha sağlıklı ölçülebilmesi için enflasyon etkisinin arındırılmasıyla yapılan hesaplamadır.

GSYH değişim oranı, GSYH’nin yüzde olarak artış oranıdır. Zincirlenmiş hacim endeksleriyle hesaplanan değerlerin birbirine oranı gerçek büyüme hızını vermektedir.

Kişi başına GSYH, cari fiyatlarla tahmin edilen gayrisafi yurtiçi hasıla büyüklüğünün yıl ortası nüfus tahminine bölünmesi ile Türk Lirası olarak elde edilir. Hesaplanan bu değerin ortalama Amerikan Doları kuruna bölünmesi ile dolar değeriyle kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılaya ulaşılmaktadır.

Hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kâr amacı olmayan kuruluşların nihai tüketim harcamaları, mal ve hizmetlere ilişkin hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların yapmış olduğu harcamaları içermektedir.

Devletin nihai tüketim harcamaları, devletin hizmetlerini yerine getirebilmek için istihdam ettiği personeline ödenen maaş-ücretler, ayni ve sosyal yardımlar ile bu hizmeti üretmek için diğer sektörlerden satın aldığı mal ve hizmetlere ilişkin harcamalardan oluşmaktadır.

Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, bir üreticinin sabit aktifleriyle elde edişleri, eksi elden çıkarışları ve kurumsal birimin üretim faaliyetleriyle gerçekleşen üretilmeyen aktif değerine belirli ilavelerin toplam değeriyle ölçülür. Gayrisafi sabit sermaye oluşumunun en büyük kısmını maddi sabit aktifler oluşturmaktadır. Bu aktifler, makine-teçhizat ve inşaat olmak üzere iki alt grupta incelenmektedir. Sabit aktifler, bir yıldan fazla bir süre için üretim işleminde kullanılmaktadır.

Mal ve hizmetlerin ihracatı ve ithalatı, ülke sakinlerinin mal ve hizmetlerle ilgili olarak dış alemle yaptıkları işlemleri kapsamaktadır. Mal ve hizmet ihracatı, ülkedeki toplam nihai talebin bir parçasını oluştururken, mal ve hizmet ithalatı toplam mal ve hizmet arzına dahil edilmektedir. Harcamalar yoluyla GSYH hesaplanırken, yurtiçi üretimden kaynaklanmayan, ithal edilen mal ve hizmetler, toplam nihai kullanımlardan düşülmektedir. 

İşgücü ödemeleri, muhasebe dönemi boyunca, girişim tarafından çalışanın yaptığı iş karşılığında, ayni ve nakdi olarak ödenen toplam karşılıklar olarak tanımlanmaktadır. Nakdi ya da ayni olarak ödenen maaş-ücretler ile işverenler tarafından çalışanlar adına ödenen sosyal güvenlik katkılarından oluşmaktadır.
Sabit sermaye tüketimi, muhasebe dönemi boyunca fiziksel yıpranma, normal kullanım dışı olma veya normal kaza zararı sonucu olarak bir üretici tarafından sahip olunan veya kullanılan sabit aktif stoklarının cari değerlerindeki düşme olarak tanımlanabilir.

Üretim ve ithalat üzerindeki vergiler, mal ve hizmetler üreticiler tarafından üretildiğinde, teslim edildiğinde, satıldığında ya da transfer edildiğinde onlar üzerinden ödenen ürün ve hizmetler üzerindeki vergiler ile mallar sınırları geçip ekonomik bölgeye girdiğinde veya hizmetler yerleşik olmayan birimler tarafından yerleşik birimlere teslim edildiğinde ödenecek olan ithalat üzerindeki vergileri ve resimleri içerir.

Sübvansiyonlar, yerleşik olmayan devlet birimlerini de içeren devlet birimlerinin girişimcilere, onların ürettikleri, sattıkları veya ithal ettikleri mal veya hizmetlerin değerlerine veya üretim faaliyetlerinin düzeylerine veya miktarlarına göre yaptıkları karşılıksız cari ödemelerdir.

İşletme artığı, net katma değerden, çalışanlara yapılan ödemeler ve üretim üzerindeki vergilerin çıkarılması ve sübvansiyonların eklenmesiyle elde edilir. Katma değer içinde sermayenin payını ifade etmektedir.

Hesaplamalarda kullanılan fiyatlar aşağıda açıklanmaktadır.

Temel fiyat, bir birim mal ya da hizmet üretimi ve satışı sonucunda üreticilerin eline geçen bedel olup, bu bedelden satıcı tarafından ödenmesi gereken vergilerin çıkarılması ve sübvansiyonların eklenmesiyle elde edilen değerdir. Bu fiyata üretici tarafından ayrıca faturalandırılan herhangi bir ulaştırma bedeli hariçtir.

Üretici fiyatı, üretilen mal veya hizmetin bir birimi için üretici tarafından alıcıdan alınabilen miktardan alıcıya fatura edilmiş her türlü KDV veya benzer çıkarılabilir vergiler düşülerek ulaşılan değer olarak tanımlanabilir. Üretici tarafından faturalandırılmış her türlü ulaştırma bedelini hariç tutar.

Alıcı fiyatı, satın alan tarafından ürünler için gerçekte ödenen fiyattır ve ürün üzerindeki vergilerden sübvansiyonların çıkartılması ile elde edilir. Ancak, ürünler üzerinde uygulanan KDV gibi çıkarılabilir vergileri kapsamaz. Satın alan tarafından gerekli zaman ve yerde teslim alma işlemi için ayrıca ödenen herhangi bir ulaştırma maliyeti hariçtir.

Uluslararası Standart

Birleşmiş Milletler Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA-2008) ve Avrupa Hesaplar Sistemi’dir (ESA-2010). Bu iki sistem birbiriyle aynıdır, fakat tabloların sunumu açısından bazı farklılıklar mevcuttur.

Sınıflamalar

Üretim, harcama ve gelir yöntemiyle tahminlerde sonuçlar, Birleşmiş Milletler Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA) ve Avrupa Hesaplar Sistemi’nin (ESA) önerdiği düzeyde verilmektedir.

Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (Statistical classification of economic activities in the European Community, NACE Rev. 2) üretim yönteminde esas alınmaktadır.

Üretim yöntemiyle tahminlerde kullanılan sınıflama;

NACE Rev.2 İktisadi faaliyet kolları

1. Tarım, ormancılık ve balıkçılık
2. Madencilik ve taş ocakçılığı
3. İmalat sanayi
4. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı
5. Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri
6. İnşaat
7. Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı
8. Ulaştırma ve depolama
9. Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri
10. Bilgi ve iletişim
11. Finans ve sigorta faaliyetleri
12. Gayrimenkul faaliyetleri
13. Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler
14. İdari ve destek hizmet faaliyetleri
15. Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik
16. Eğitim
17. İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri
18. Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor
19. Diğer hizmet faaliyetleri
20. Hanehalklarının işveren olarak faaliyetleri.

Yayımlama düzeyi

NACE Rev. 2 (A10)	Faaliyetin tanımı
A	Tarım, ormancılık ve balıkçılık
B, C, D, E	Madencilik ve taş ocakçılığı,imalat ve diğer sanayiler
F	İnşaat
G, H, I	Toptan ve perakende ticaret, ulaştırma ve depolama, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri
J	Bilgi ve iletişim
K	Finans ve sigorta faaliyetleri
L	Gayrimenkul faaliyetleri
M, N	Mesleki, bilimsel ve teknik, idari ve destek hizmet faaliyetleri
O, P,Q	Kamu yönetimi ve savunma, eğitim,  insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri
R, S,T,U	Diğer hizmetler

 
Harcama yöntemiyle tahminlerde kullanılan sınıflamalar;

• Amaca Yönelik Bireysel Tüketim Harcamaları Sınıflaması (COICOP),
• Devlet Fonksiyonlarının Sınıflandırılması (COFOG),
• Geniş Ekonomik Kategorilere Göre Sınıflama (BEC),
• Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu Cetveli (GTIP),
• Uyumlaştırılmış Mal Tanım ve Kod Sistemi (HS),
• Hanehalkına Hizmet Eden Kar Amacı Olmayan Kuruluşların Amaca Göre Sınıflaması (COPNI).

Yayımlama düzeyi

Gayrisafi yurtiçi hasıla harcama bileşenleri cari fiyatlarla ve zincirlenmiş hacim endeksi ile hesaplanmaktadır ve aşağıda verilmiştir:

• Yerleşik hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kâr amacı olmayan kuruluşların tüketim harcamaları,
• Devletin nihai tüketim harcamaları,
• Gayrisafi sabit sermaye oluşumu,
• Stok değişimi,
• Mal ve hizmet ihracatı,
• (Eksi) Mal ve hizmet ithalatı

 Dayanıklılık türüne göre hanehalkı nihai tüketim harcamaları:

• Dayanıklı mallar, tüketiciler tarafından bir defada tüketilmek üzere değil, nispi olarak uzun bir zaman dilimi içinde kullanılmak üzere satın alınan yüksek değerli mallar (buzdolabı, çamaşır, bulaşık makinesi ve saat, antika eşya, müzik aletleri vb.) bu grupta kapsanmaktadır.
• Yarı dayanıklı mallar, tüketiciler tarafından alınan giysi, ayakkabı, mutfak eşyası, oyuncak gibi değerleri nispi olarak çok yüksek olmayan mallardır.
• Dayanıksız mallar, kullanım süreleri bir yıldan az olan gıda, içki, tütün, ilaç, gazete, kırtasiye malzemesi, temizlik malzemeleri,  gibi mallardır.
• Hizmetler, hanehalklarının eğitim, sağlık, otel lokanta v.b. harcamalarını kapsar.

Gayrisafi sabit sermaye oluşumu:

• İnşaat, konutlar, diğer binalar ve diğer inşaat
• Makine ve teçhizat, taşımacılık sistemleri, bilgi ve iletişim teknolojisi, silah sistemleri, v.b.
• Diğer aktifler, yazılım geliştirme, veri tabanları, ARGE harcamaları, v.b.  diğer yatırım amaçlı aktifler.

 Gelir yöntemiyle tahminlerde kullanılan sınıflamalar;

İşgücü ödemelerinde ve sabit sermaye tüketiminde Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistikî Sınıflaması (NACE Rev.2), vergi ve sübvansiyonlarda ise Arz-Kullanım Tablolarında kullanılan ESA 2010 sınıflaması kullanılmaktadır.