HABER BÜLTENİ
YAYIM TARİHİ :03 Şubat 2023
SAAT : 10:00
SAYI: 49655
| BİLGİ TALEBİ | ||||
| ty.tuik.gov.tr | | | ALO 124 | ||
| /tuikbilgi | | | /tuikbilgi | ||
Tablolar
İstatistiksel Tablolar
| Tüketici Fiyat Endeksleri (2003=100) | ||
 |  | Tüketici fiyat endeksi ve değişim oranları |
| | Harcama gruplarına göre endeks sonuçları |
| | Ana harcama gruplarının genel endeksteki aylık değişime olan etkisi |
| | Tüketici fiyat endeksi seçilmiş maddelere ait ortalama fiyatlar |
| | Ana gruplar itibarıyla madde sepeti listesi |
| | Tüketici fiyat endeksi ana grup ve temel başlık ağırlıkları |
| | Ana grup ağırlıkları ve ilgili sayısal bilgiler |
| Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) | ||
| | Özel kapsamlı TÜFE göstergeleri |
Raporlar
Metaveri
Tanım: Tüketici fiyat endeksi (TÜFE), hanehalklarının tüketimine yönelik mal ve hizmet fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçmektedir. 2003 temel yıllı TÜFE'nin temel amacı; piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimi ölçerek enflasyon oranını hesaplamaktır.Bu amaca yönelik olarak hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Bu kavram, tüketim harcamalarından hanehalklarının kendi tüketimlerine yönelik üretimleri ve hanehalkları için geçerli izafi kiraları kapsam dışında bırakmıştır.
Sınıflamalar: Ağırlıkların tespitinde ve endeks hesaplamasında Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması (COICOP) kullanılmış ve bu harcamalar 12 ana grup 43 alt grup altında toplanmıştır. Endekste 407 madde kapsama alınmıştır.
Uluslararası ve bölgesel yönerge: EUROSTAT içinde belirtilen ve ilgili uluslararası ve bölgesel standartlarla, Türkiye’nin metodolojisi arasında önemli bir fark yoktur.
Sınıflamalar: Ağırlıkların tespitinde ve endeks hesaplamasında Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması (COICOP) kullanılmış ve bu harcamalar 12 ana grup 43 alt grup altında toplanmıştır. Endekste 407 madde kapsama alınmıştır.
Uluslararası ve bölgesel yönerge: EUROSTAT içinde belirtilen ve ilgili uluslararası ve bölgesel standartlarla, Türkiye’nin metodolojisi arasında önemli bir fark yoktur.
Ağırlıkların kaynağı: Tüm sosyo-ekonomik gruplardan yaklaşık yıllık 15 000 (3 yıl toplamı 45 000 )hanehalkı ile yapılan Hanehalkı Bütçe Anketi, kurumsal nüfus anketi, yabancı uyrukluların Türkiye’de yapmış oldukları harcamalar için turizm anketi ve idari kayıtlardan elde edilen harcama ve ciro bilgileri, Ulusal Hesaplar Hanehalkı Nihai Tüketim Harcama verilerinin değişim hızları ile genişletilerek hesaplanmaktadır.
Mevsimsel ürünler için sabit ağırlık yaklaşımı kullanılmaktadır.
Cari ağırlıkların ait olduğu dönem: (t-1) yılının Aralık ayıdır.
Verinin kapsamı: 2003=100 temel yıllı TÜFE'de, yurtiçinde mal ve hizmet tüketmek amacıyla yapılan, tüm nihai parasal tüketim harcamaları esas alınmaktadır. Endekste 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 233 ilçeden fiyat derlenmektedir. TÜFE kapsamında ayda 29 941 işyerinden 609 382 fiyat derlenmekte ve 5 246 kiracı endeks kapsamında takip edilmektedir. İşyeri ve fiyat sayıları mevsimsel yapıya göre yıl içerisinde değişkenlik gösterebilmektedir.
Nüfus kapsamı: Endeksin nüfus kapsamı; nüfusun gelir gruplarına veya coğrafi bölgelere göre herhangi bir ayırım yapılmadan, Türkiye içinde yaşayan toplam nüfus olarak belirlenmiştir.
Coğrafi kapsam: Türkiye’de TÜFE, ülke genelini kapsayacak şekilde hesaplanmaktadır. 2003=100 temel yıllı TÜFE tüm Türkiye’yi temsil edecek bir örnekleme planına dayanarak oluşturulmuştur. Bu kapsamda fiyat verileri, 26 bölge müdürlüğü tarafından farklı illerde ve yerleşim yerlerinde düzenli olarak toplanmaktadır.
Fiyat kapsamı: Endeksin fiyat kapsamı, satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. Fiyatlar, vergiler dahil peşin ödemeler olarak belirlenerek, taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar veya anlaşmalı fiyatlar dikkate alınmamaktadır.
Mevsimsel ürünler için sabit ağırlık yaklaşımı kullanılmaktadır.
Cari ağırlıkların ait olduğu dönem: (t-1) yılının Aralık ayıdır.
Verinin kapsamı: 2003=100 temel yıllı TÜFE'de, yurtiçinde mal ve hizmet tüketmek amacıyla yapılan, tüm nihai parasal tüketim harcamaları esas alınmaktadır. Endekste 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 233 ilçeden fiyat derlenmektedir. TÜFE kapsamında ayda 29 941 işyerinden 609 382 fiyat derlenmekte ve 5 246 kiracı endeks kapsamında takip edilmektedir. İşyeri ve fiyat sayıları mevsimsel yapıya göre yıl içerisinde değişkenlik gösterebilmektedir.
Nüfus kapsamı: Endeksin nüfus kapsamı; nüfusun gelir gruplarına veya coğrafi bölgelere göre herhangi bir ayırım yapılmadan, Türkiye içinde yaşayan toplam nüfus olarak belirlenmiştir.
Coğrafi kapsam: Türkiye’de TÜFE, ülke genelini kapsayacak şekilde hesaplanmaktadır. 2003=100 temel yıllı TÜFE tüm Türkiye’yi temsil edecek bir örnekleme planına dayanarak oluşturulmuştur. Bu kapsamda fiyat verileri, 26 bölge müdürlüğü tarafından farklı illerde ve yerleşim yerlerinde düzenli olarak toplanmaktadır.
Fiyat kapsamı: Endeksin fiyat kapsamı, satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. Fiyatlar, vergiler dahil peşin ödemeler olarak belirlenerek, taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar veya anlaşmalı fiyatlar dikkate alınmamaktadır.
Madde sepetlerinin ve ağırlıklarının güncellemesi, her yılın sonunda yapılmakta ve zincirleme Laspeyres formülü ile seri devam ettirilmektedir. Her yıl Aralık ayı itibari ile, yeni maddeler endekse dahil edilmekte ya da önemini kaybeden maddeler endeksten çıkarılmakta ve yeni ağırlıklar endeks hesabında kullanılmaktadır. Cari fiyatların, “yeni fiyat referans dönemi (Po)” olan bir önceki Aralık ayının fiyatlarına bölünmesiyle, endeks hesaplanmakta ve Aralık ayı endeksi ile çarpılarak zincirleme işlemi yapılmaktadır.
I=w * (Pi / Po)
I : endeks
Pi : cari ay fiyatı
w : ağırlık
Po: temel yıl fiyatı
It=wi * (Pit / PAralik(t-1)) * IAralik(t-1)
wi : yeni ağırlık
t : zaman
Madde çeşidi fiyatları geometrik ortalama ile hesaplanmaktadır.
Veri kaynakları:
- Bilgisayar Destekli Kişisel Görüşme Yöntemi (CAPI) ile alandan veri derleme: TÜİK 26 bölge müdürlüğünde görevli anketörlerin, seçilen işyerlerini bizzat ziyaret ederek, mal ve hizmet fiyatlarını tablet bilgisayarlara kaydetmelerine dayalı geleneksel veri derleme yöntemidir.
- Barkod (satış) verilerinin kullanımı: Perakende ticaret sektöründe önemli paya sahip zincir marketlerden sağlanan verilerin 2020 yılında analiz süreçleri gerçekleştirilmiş ve TÜFE hesaplamalarında ilk olarak 2021 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
- Veri kazıma (Web scraping ) yöntemiyle fiyat derleme: Otomatik olarak bir web kaynağından veri derlemeye web scraping denilmektedir. Bir kazıyıcı (scraper) yardımıyla yapılan bu işlem ham veriyi derleyip temizlemektedir. Web scraping yönteminde amaç, web sitesinde yer alan HTML formatındaki bilgiyi analiz ve hesaplamalar için daha uygun yapılara dönüştürmektir.
- Bilgisayar Destekli İnternet Anketi yoluyla veri derleme (CAWI): CAWI metodu cevaplayıcıların internet tabanlı özel olarak tasarlanmış anket formlarını çevrimiçi olarak doldurmaları temel prensibine dayanmaktadır.
TÜFE’de, sağlık ve eğitim sektörleri grubundan seçilmiş madde çeşitleri için fiyatların firma yetkilileri tarafından 'www.tuik.gov.tr' sitesindeki web anketi üzerinden doldurulması şeklinde uygulanmaktadır. - Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi (CATI) ile kira fiyatlarının derlenmesi: TÜFE kapsamında kira fiyatlarının takibi için Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi (CATI) yöntemi ile Merkezde görevli operatörler tarafından veri derlenmekte, haneler ile kurumsal iletişim hattı olan Alo124 üzerinden telefon ile görüşülerek kira anketi gerçekleştirilmektedir.
- Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi (CATI) ile derlenen diğer fiyatlar: Bölge Müdürlüklerinde görevli anketörler kurumsal iletişim hattı olan Alo124 üzerinden işyerleri ile görüşme gerçekleştirmekte, bu görüşmeler kayıt altına alınmaktadır.
- İdari kayıtlar ve resmi kurumlardan veri alımı: TÜFE’de idari kaynaklardan tam kapsamda ve güncel olarak derlenebilecek fiyatların doğrudan ilgili kurumlardan temini yoluna gidilmektedir.
Veri derleme sistemi: Alandan veri derleme yönteminde; taze sebze ve meyveler, futbol maçına giriş ücreti, LPG, tüp gaz ve seçilmiş 16 gıda ürünü haftada bir kez ve diğer ürünler ayda iki kez derlenmektedir. Mücevher(altın), sigaralar, benzin ve mazot fiyatları ise günlük olarak takip edilmektedir. Barkod verileri ve Internet üzerinden derlenen fiyatlar ise günlük olup, TÜFE yayımlanma tarihindeki zamanlılık nedeniyle ayın 1’ile 24’ü arasındaki fiyatlar hesaplamalara dahil edilmektedir.
Veri işleme: Türkiye’nin tüketici fiyatları endeksi verileri sadece Türkiye İstatistik Kurumu tarafından işlenmektedir.
İşlemlerin kaydedilme zamanı: Fiyat endeks sonuçları her ayın 3'ünde saat 10:00’ da haber bülteniyle kamuoyuna duyurulur. (Eğer ayın 3'ü hafta sonuna denk gelirse takip eden ilk iş günü saat 10:00'da haber bülteni kamuoyuna duyurulur.)
Veri işleme: Türkiye’nin tüketici fiyatları endeksi verileri sadece Türkiye İstatistik Kurumu tarafından işlenmektedir.
İşlemlerin kaydedilme zamanı: Fiyat endeks sonuçları her ayın 3'ünde saat 10:00’ da haber bülteniyle kamuoyuna duyurulur. (Eğer ayın 3'ü hafta sonuna denk gelirse takip eden ilk iş günü saat 10:00'da haber bülteni kamuoyuna duyurulur.)
2025 yılı içerisinde revizyon öngörülmemektedir.
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergelerinin Mevsim Etkilerinden Arındırılması
Mevsim ve takvimden kaynaklanan etkiler, geçici nitelikte olduklarından, verinin genel eğiliminin gözlemlenmesini engellemektedirler. Bu nedenle, kısa dönemli göstergelerdeki mevsimsel yapının belirlenmesi; ardışık dönemler arasında güvenilir karşılaştırmalar yapmak için son derece önemli rol oynar.
Kullanılan Yöntem
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergelerinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılması TRAMO-SEATS (Gomez ve Maravall, 1996) yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemin uygulanmasında Almanya Merkez Bankası ve Avrupa Birliği İstatistik Ofisi işbirliği ile Belçika Merkez Bankası tarafından Avrupa İstatistik Sistemi yönergeleri doğrultusunda geliştirilmiş olan JDemetra+ 2.2.2 yazılımı kullanılmaktadır.
Mevsimsel Düzeltme Süreci
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergelerinin mevsimsel düzeltme süreci, her yılın sonunda bir sonraki yılın model spesifikasyonlarının belirlenmesi ile başlamaktadır. Mevsim ve/veya takvim etkilerinden arındırma işlemi için belirlenen bu model yapısı yıl boyunca sabit tutulmaktadır. Yıl sonunda ise bir önceki yıla benzer şekilde gelecek yılın ekonometrik model spesifikasyonları belirlenmektedir. Bu işlem her yıl döngüsel bir şekilde tekrarlanmaktadır.
2017 yılı Ocak döneminden itibaren TÜFE’de taze meyve ve sebze ile giyim ve ayakkabı ürünleri gibi mevsimsel ürünlerin ağırlık yapısında yöntemsel değişikliğe gidilmiştir. Tüketimi mevsimsel yapı arz eden söz konusu ürünlerde 2017 öncesinde değişken ağırlık yöntemi kullanılırken, bu değişiklik ile birlikte 2017 sonrasında sabit ağırlık yöntemi kullanılmaya başlanmıştır. Bu tip metodolojik değişiklikler zaman serisinin mevsimsel yapısını etkilemektedir. Bu nedenle daha sağlıklı ve tutarlı mevsimsel modeller belirleyebilmek için ilgili zaman serileri 2005:01-2016:12 ve 2016:12-2024:09 olmak üzere iki döneme ayrılmıştır.
Doğrudan ya da Dolaylı Yaklaşım
Arındırılmamış veri iki ya da daha fazla alt bileşenin toplamından (genellikle ağırlıklı toplamından) oluşabilir. Alt bileşenlerin toplulaştırılmasıyla elde edilmiş arındırılmamış verinin mevsim etkilerinden arındırılması konusunda iki temel yaklaşım kullanılmaktadır. Bunlar doğrudan ve dolaylı yaklaşımlardır. Doğrudan yaklaşımda, toplulaştırılmış veri ile alt bileşenler arasındaki matematiksel ilişki göz ardı edilir ve her bir arındırılmamış veri bağımsız olarak ele alınır. Dolaylı yaklaşımda ise önce alt bileşenler mevsim etkilerinden arındırılır. Daha sonra, arındırılmış veriler toplulaştırılarak mevsim etkilerinden arındırılmış toplulaştırılmış veriler elde edilir. Dolaylı yaklaşımın; alt bileşenlerin toplam büyümeye katkılarını kolaylıkla hesaplayabilme ve toplamsallık ilişkisini sağlama avantajları vardır. Daha detaylı bilgiye “Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Dokümanı”ndan ulaşılabilir.
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri için dolaylı yöntem benimsenmiştir. “TÜFE”,“B”, “C”, “Mallar”, “Hizmet”, “Gıda ve Alkolsüz İçecekler”, “Enerji ve Gıda Dışı Mallar”, “İşlenmemiş Gıda”, “İşlenmiş Gıda” ve “Temel Mallar” dolaylı olarak elde edilmektedir. Mevsimsel düzeltme uygulanan serilere ait detaylı bilgilere “Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Tablosu” dan ulaşılabilir.
Revizyon Politikası
Mevsimsel düzeltme prosedürü, seriye yeni gözlemler eklendiğinde mevsimsel bileşenin yeniden tahmin edilmesi nedeniyle zaman içinde revizyonlara maruz kalmaktadır. Bu revizyonlar, cari yıl hariç son üç yıllık veriye uygulanmaktadır.
Yayımlama
Avrupa Birliği İstatistik Ofisi Mevsimsel Düzeltme El Kitabı’nda da belirtildiği üzere arındırılmış veri 3 farklı şekilde kamuoyu ile paylaşılabilmektedir.
"Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Dokümanı” için tıklayınız
“Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Tablosu” için tıklayınız
Mevsim ve takvimden kaynaklanan etkiler, geçici nitelikte olduklarından, verinin genel eğiliminin gözlemlenmesini engellemektedirler. Bu nedenle, kısa dönemli göstergelerdeki mevsimsel yapının belirlenmesi; ardışık dönemler arasında güvenilir karşılaştırmalar yapmak için son derece önemli rol oynar.
Kullanılan Yöntem
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergelerinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılması TRAMO-SEATS (Gomez ve Maravall, 1996) yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemin uygulanmasında Almanya Merkez Bankası ve Avrupa Birliği İstatistik Ofisi işbirliği ile Belçika Merkez Bankası tarafından Avrupa İstatistik Sistemi yönergeleri doğrultusunda geliştirilmiş olan JDemetra+ 2.2.2 yazılımı kullanılmaktadır.
Mevsimsel Düzeltme Süreci
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergelerinin mevsimsel düzeltme süreci, her yılın sonunda bir sonraki yılın model spesifikasyonlarının belirlenmesi ile başlamaktadır. Mevsim ve/veya takvim etkilerinden arındırma işlemi için belirlenen bu model yapısı yıl boyunca sabit tutulmaktadır. Yıl sonunda ise bir önceki yıla benzer şekilde gelecek yılın ekonometrik model spesifikasyonları belirlenmektedir. Bu işlem her yıl döngüsel bir şekilde tekrarlanmaktadır.
2017 yılı Ocak döneminden itibaren TÜFE’de taze meyve ve sebze ile giyim ve ayakkabı ürünleri gibi mevsimsel ürünlerin ağırlık yapısında yöntemsel değişikliğe gidilmiştir. Tüketimi mevsimsel yapı arz eden söz konusu ürünlerde 2017 öncesinde değişken ağırlık yöntemi kullanılırken, bu değişiklik ile birlikte 2017 sonrasında sabit ağırlık yöntemi kullanılmaya başlanmıştır. Bu tip metodolojik değişiklikler zaman serisinin mevsimsel yapısını etkilemektedir. Bu nedenle daha sağlıklı ve tutarlı mevsimsel modeller belirleyebilmek için ilgili zaman serileri 2005:01-2016:12 ve 2016:12-2024:09 olmak üzere iki döneme ayrılmıştır.
Doğrudan ya da Dolaylı Yaklaşım
Arındırılmamış veri iki ya da daha fazla alt bileşenin toplamından (genellikle ağırlıklı toplamından) oluşabilir. Alt bileşenlerin toplulaştırılmasıyla elde edilmiş arındırılmamış verinin mevsim etkilerinden arındırılması konusunda iki temel yaklaşım kullanılmaktadır. Bunlar doğrudan ve dolaylı yaklaşımlardır. Doğrudan yaklaşımda, toplulaştırılmış veri ile alt bileşenler arasındaki matematiksel ilişki göz ardı edilir ve her bir arındırılmamış veri bağımsız olarak ele alınır. Dolaylı yaklaşımda ise önce alt bileşenler mevsim etkilerinden arındırılır. Daha sonra, arındırılmış veriler toplulaştırılarak mevsim etkilerinden arındırılmış toplulaştırılmış veriler elde edilir. Dolaylı yaklaşımın; alt bileşenlerin toplam büyümeye katkılarını kolaylıkla hesaplayabilme ve toplamsallık ilişkisini sağlama avantajları vardır. Daha detaylı bilgiye “Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Dokümanı”ndan ulaşılabilir.
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri için dolaylı yöntem benimsenmiştir. “TÜFE”,“B”, “C”, “Mallar”, “Hizmet”, “Gıda ve Alkolsüz İçecekler”, “Enerji ve Gıda Dışı Mallar”, “İşlenmemiş Gıda”, “İşlenmiş Gıda” ve “Temel Mallar” dolaylı olarak elde edilmektedir. Mevsimsel düzeltme uygulanan serilere ait detaylı bilgilere “Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Tablosu” dan ulaşılabilir.
Revizyon Politikası
Mevsimsel düzeltme prosedürü, seriye yeni gözlemler eklendiğinde mevsimsel bileşenin yeniden tahmin edilmesi nedeniyle zaman içinde revizyonlara maruz kalmaktadır. Bu revizyonlar, cari yıl hariç son üç yıllık veriye uygulanmaktadır.
Yayımlama
Avrupa Birliği İstatistik Ofisi Mevsimsel Düzeltme El Kitabı’nda da belirtildiği üzere arındırılmış veri 3 farklı şekilde kamuoyu ile paylaşılabilmektedir.
- Arındırılmamış veriden, takvim ve tatilden kaynaklanan etkiler arındırıldığında “takvim etkisinden arındırılmış” veri elde edilmektedir. Takvim etkisinden arındırılmış veriler, bir önceki yılın aynı ayına/dönemine göre yapılan kıyaslamalarda kullanılmalıdır.
- Arındırılmamış veriden, mevsimsel etkilerden kaynaklanan hareketler arındırıldığında “mevsim etkilerinden arındırılmış” veri elde edilmektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış veriler, bir önceki aya/döneme göre yapılan kıyaslamalarda kullanılmalıdır.
- Arındırılmamış veri, hem mevsim hem de takvim ve tatil etkilerinden arındırıldığında “mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış” veri elde edilmektedir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriler, bir önceki aya/döneme göre yapılan kıyaslamalarda kullanılmalıdır.
"Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Dokümanı” için tıklayınız
“Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Metaveri Tablosu” için tıklayınız
.
